دفاعیه سقراط در دادگاه آتنی‌ها (روایات یک ایرانی)

فراخواندن سقراط به دادگاه، توسط آتنی‌ها را می‌بایست در نسبت با جامعه‌ای در حال گذار و درگیر بحران مشروعیت مورد توجه قرار داد. آتنی‌ها در یافتن راه‌حلی برای بحران‌های فرهنگی، هویتی و سیاسی زمانه خود به جای آن که همچون شیوه ‌و قصد سقراطی، شجاعت مواجهه انتقادی با افکار و اقدامات «خود» در این سال‌ها را داشته باشند و همچون سقراط در پی تعریفی از عدالت بر اساس آنچه عدالت است باشند و خیر جامعه و حکومت‌شوندگان را بر نفع حکومت‌کنندگان ترجیح دهند، به گونه‌ای جنجالی و منفعت‌جویانه عدالت را به «نفع و مصلحت اقویا» و «نیکی کردن به دوستان و زیان‌رساندن به مخالفان» تعریف و هرگونه اعتدال و پایبندی به اخلاق را سرزنش کرده و سخت‌گیری جنجالگری و تعصب را علامت شهروند حقیقی دانستند. در بستر رواج دیدگاهی منفعت‌جویانه و جنجالی بر اخلاق و سیاست در این سال‌ها، آتنی‌ها شیوه و قصد سقراطی را به ساده‌لوحی تغییر کرده و وی را به اتهام بی‌دینی و گمراه‌کردن جوانان به دادگاه فراخواندند. آتنی‌ها به جای آن که بیماری‌های زمانه‌شان را در پشت رنگ و لعاب‌های مصنوعی و جنجالی پنهان نکنند و با مصلحت‌اندیشی و میانه‌روی در پی درمانی برای آن باشند، طبیبی همچون سقراط که بیماری‌هاشان را به آن‌ها یادآور می‌شد تا به فکر درمانی برای آن باشند را نیز از پای درآوردند. اما تنها مدتی کوتاه پس از مرگ سقراط جامعه‌ای که خود در تهی‌کردن درون خود از اخلاق اندیشه و فرهنگ و در برابر آن ترویج منفعت‌جویی، ابتذال، ارتجاع، تعصب، زورگویی، افراط‌گرایی، جنجال‌گرایی، عشق به قدرت، سیاست‌بازی، حرص و جاه‌طلبی، هرج‌و‌مرج اخلاقی و سست‌شدن ارزش‌های دینی و سیاسی می‌کوشید به راحتی با حمله نیروی خارجی از پای درآمد.